استات سدیم چیست و چه کاربردهایی دارد؟
استات سدیم یکی از نمک های سدیم از یک اسید آلی رایج یعنی اسید استیک است. استات سدیم ماده جامد بی رنگ و بی بو با حلالیت بالا در آب است. مزه آن شیرین است و شکل تری هیدرات آن رایج ترین است. این ترکیب کاربرد گسترده ای دارد و عمدتاً به عنوان منبع کربن در واکنش های آلی عمل می کند. برای اطلاعات بیشتر در مورد ساختار، فرمول، خواص، کاربردها و اثرات سلامتی آن، ادامه مطلب را بخوانید.
فهرست مطالب
استات سدیم چیست
این ماده دارای فرمول شیمیایی C2H3NaO2 است. فرم بی آب آن دارای جرم مولکولی 82.03 گرم بر مول است. این ترکیب یک پودر شیرین سفید رنگ بدون بوی مشخص در دمای اتاق و فشار معمولی است. با این حال، هنگامی که تا زمان تجزیه گرم می شود، به دلیل وجود یون های استات، بوی سرکه مانند می دهد. به آسانی در آب حل می شود و به دلیل تشکیل NaOH، یک باز قوی، همراه با اسید استیک (CH3COOH)، یک اسید ضعیف، یک محلول بازی ملایم ایجاد می کند.
روش تولید استات سدیم
در این ترکیب هر دو یون سدیم و استات دارای بار واحد هستند. یون سدیم به دلیل از دست دادن یک الکترون منفرد از اوربیتال 3s دارای بار 1+ است، در حالی که یون استات دارای بار 1- است. بار روی یون استات روی دو اتم اکسیژن جابجا می شود و آن را بسیار پایدار می کند. پیوندهای کربن-اکسیژن یون های استات کووالانسی هستند. در مقابل، پیوند بین یون های سدیم و استات به دلیل برهمکنش الکترواستاتیکی بین دو یون، یونی است.
استات سدیم عمدتاً از اسید استیک طی واکنش آن با بی کربنات سدیم یا کربنات سدیم تولید می شود. واکنش این فرآیند به شرح زیر است:
CH3COOH + NaHCO3→ CH3COONa + H2CO3
اسید کربنیک H2CO3 تولید شده در این واکنش بیشتر گرم می شود تا دی اکسید کربن و آب تولید شود:
H2CO3→CO2+ H2O
در صنعت، استات سدیم از واکنش هیدروکسید سدیم با اسید استیک در محلول آبی تولید می شود. این واکنش طبق معادله زیر انجام می شود:
CH3COOH+ NaOH→CH3COONa+ H2O
ویژگی های استات سدیم
این ترکیب عمدتاً به شکل بی آب وجود دارد، اگرچه زمانی که برای مدت طولانی در معرض رطوبت قرار می گیرد به شکل تری هیدرات معمولی خود تبدیل می شود. فرم بی آب استات سدیم دارای فرمول شیمیایی C2H3O2Na است در حالی که فرم تری هیدرات آن دارای فرمول شیمیایی عمومی C2H3O2Na.3H2O است.
مشخصات فیزیکی استات سدیم
- کریستال های بی آب آن دارای نقطه ذوب 597 کلوین هستند، در حالی که بلورهای تری هیدرات دارای نقطه ذوب 331 کلوین هستند.
- نقطه جوش استات سدیم مایع 1155 کلوین است.
- بلورهای تری هیدرات استات سدیم درست پس از ذوب شدن در دمای حدود 395 کلوین تجزیه می شوند.
- در آب بسیار محلول است و حلالیت نوع بی آب از 119 گرم در هر 100 میلی لیتر آب در 273 کلوین به 162.9 گرم در هر 100 میلی لیتر آب در دمای 373 کلوین افزایش می یابد.
- حلالیت فرم تری هیدرات نیز با افزایش دما از 32.9 گرم در 100 میلی لیتر در 263 کلوین تا 82 گرم در هر 100 میلی لیتر در دمای 323 کلوین افزایش می یابد.
- همچنین در حلال های آلی مانند متانول، اتانول، استون و هیدرازین و همچنین در دی اکسید گوگرد SO2 محلول است.
- این ترکیب با استفاده از اسید استیک، استرها را هنگام واکنش با یک آلکیل هالید آماده می کند.
کاربردهای استات سدیم
این ترکیب کاربردهای بسیار متنوعی در مصارف صنعتی و پزشکی دارد. برخی از آنها در ادامه ارائه می شود:
- به عنوان درزگیر در بتن استفاده می شود.
- در صنعت نساجی همراه با رنگ های آنیلین برای خنثی کردن جریان زباله اسید سولفوریک استفاده می شود.
- در دباغی کروم از به عنوان عامل ترشی استفاده می شود.
- همچنین به عنوان چاشنی در مواد غذایی استفاده می شود.
- در پدهای گرمایشی و یخ داغ استفاده می شود.
- منبع کربن ثابتی برای کشت باکتری ها فراهم می کند.
خطرات استات سدیم
استفاده از این ماده به طور کلی بی خطر است. با این حال، ممکن است برخی از اثرات نامطلوب سلامتی بر روی افراد مستعد ایجاد کند. برخی از عوارض جانبی رایج سدیم به شرح زیر است:
- در صورت استنشاق، ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی همراه با سرفه، خس خس سینه و گلودرد شود.
- اگر بلعیده شود، ممکن است باعث درد شکم، حالت تهوع و استفراغ شود.
- قرار گرفتن در معرض طولانی مدت روی پوست ممکن است باعث تحریک همراه با قرمزی و درد می شود.
- در صورت قرار گرفتن در معرض چشم، ممکن است باعث تحریک و قرمزی قرنیه شود.
